Over lichamelijke klachten zonder duidelijke medische oorzaak bestaan veel misverstanden. Hieronder bespreek ik acht veelvoorkomende misvattingen.
1. “Het is aanstellerij”
Omdat er bij onderzoek geen afwijkingen worden gevonden, wordt soms gedacht dat er ‘niets aan de hand is’ of dat mensen met medisch onverklaarde klachten zich aanstellen. Dit is niet waar. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat mensen met onverklaarde klachten net zo veel last hebben van hun klachten als mensen met vergelijkbare klachten waar wel een medische verklaring voor is. Aanhoudende lichamelijke klachten, verklaard of onverklaard, kunnen een enorme impact hebben op je werk, je sociale leven en je stemming.
2. “De klachten zijn ingebeeld”
Omdat er geen objectief ‘bewijs’ is voor de klachten, zoals afwijkende bloedwaarden of bijzonderheden op een scan, wordt vaak gedacht dat de klachten zijn ingebeeld. Dit is pertinent niet waar. De klachten zijn echt en worden echt gevoeld. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat medisch onverklaarde klachten in het brein dezelfde gebieden activeren als vergelijkbare klachten met een duidelijke oorzaak.
3. “Het zit tussen de oren”
Mensen met medisch onverklaarde klachten krijgen vaak te horen dat het ‘tussen de oren zit’. Hiermee wordt dan bedoeld dat de klachten een psychische oorzaak hebben. Dat klopt niet; of in ieder geval maar ten dele. Psychische factoren kunnen zeker wel van invloed zijn op de klachten, maar dat geldt ook voor veel klachten waar wél een medische verklaring voor is. Wel speelt het brein (dat bevindt zich ook tussen de oren) een centrale rol bij het ervaren van klachten. Ook zijn hierbij allerlei biologische processen betrokken.
“Dat er geen lichamelijke oorzaak gevonden wordt, betekent niet dat de oorzaak dan dus psychisch is”
4. “Het is een schreeuw om aandacht”
Helaas worden lichamelijke klachten, als er geen medische oorzaak gevonden wordt, soms beschouwd als een schreeuw om aandacht. Alsof iemand lichamelijke klachten bewust ‘inzet’ om er aandacht mee te krijgen. Vaak is juist het tegenovergestelde waar: de meeste mensen met onverklaarde klachten praten hier, bijv. uit schaamte of angst, maar weinig over. Het zijn vaak doorzetters, die vinden dat ze niet mogen klagen. Dit maakt het hebben van zo’n onzichtbare ziekte extra eenzaam.
5. “Het zal wel door stress komen”
Als je last hebt van medisch onverklaarde klachten heb je vast en zeker de vraag gekregen: “Komt dat niet gewoon door stress?”. En ja: stress kan voor lichamelijke klachten zorgen. Zeker chronische stress kan allerlei fysieke spanningsklachten veroorzaken, variërend van spierpijn tot duizeligheid. Maar, dat betekent niet dat het andersom ook geldt: dat onbegrepen spierpijn of duizeligheid dan dus wel stress gerelateerd moeten zijn. Uit mijn eigen onderzoek blijkt dat hierin erg veel verschillen zijn tussen personen. Bij de ene persoon zorgt stress voor een toename van klachten; bij de ander is er geen verband.
6. “Lichamelijke klachten zijn altijd een uiting van een onderliggende ziekte”
Door onze opvoeding en wat we in de media zien en horen, hebben we de verwachting dat elke lichamelijke klacht een medisch oorzaak heeft. Dit is echter lang niet altijd het geval. Van de klachten waarmee mensen bij de huisarts komen, blijft maar liefst een derde onverklaard. Medisch specialisten hebben voor ongeveer de helft van de klachten geen medische verklaring. Medisch onverklaarde klachten zijn dus een veelvoorkomend fenomeen.
7. “De dokter heeft niet goed genoeg gezocht”
Sommige mensen met medisch onverklaarde klachten zijn bang dat er een ernstige ziekte over het hoofd gezien wordt. Ze denken dat er niet goed genoeg is gezocht naar een medische oorzaak en vragen hun arts naar meer onderzoek of een second opinion. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt echter dat er in meer dan 99% van de gevallen, ook na verloop van tijd, geen ziekte gevonden wordt die de klachten kan verklaren. Steeds maar blijven zoeken levert dus weinig op. Alleen als er iets verandert aan de klachten of als er een nieuwe klacht ontstaat, kan het zinvol zijn om opnieuw onderzoek te doen.
8. “Je moet er maar mee leren leven”
Medisch onverklaarde klachten zijn voor veel zorgverleners een lastig probleem. Patiënten krijgen dan ook vaak te horen “je moet er maar mee leren leven”. Dat de oorzaak van de klachten niet bekend is, betekent echter niet dat er niets aan te doen is. Er zijn veel aandoeningen, waarvan de precieze oorzaak onbekend is, zoals bijvoorbeeld een hoge bloeddruk. Toch zijn daar werkzame behandelingen voor. Dat geldt ook voor medisch onverklaarde klachten.
conclusie
Vooroordelen en misverstanden kunnen voor een hoop onbegrip zorgen. Dat is naar, want bovenop de klachten en beperkingen die je hebt, kun je je daardoor behoorlijk verdrietig, eenzaam, gefrustreerd en moedeloos voelen. Vaak is het niet eens verkeerd bedoeld van anderen, maar is er gewoon sprake van onwetendheid. Medisch onverklaarde klachten zijn een weinig besproken en moeilijk te snappen probleem. Ik hoop er met deze blog aan te kunnen bijdragen deze misverstanden de wereld uit te helpen en meer aandacht en erkenning te krijgen voor dit ingewikkelde probleem.