Het zal je misschien verbazen, maar ons lichaam kan ons meer vertellen over angst dan onze geest. Het woord ‘angst’ associëren we over het algemeen met iets ‘psychisch’. Natuurlijk heeft angst psychische aspecten zoals een nerveus of onrustig gevoel, piekeren en doemdenken. Maar waar veel mensen zich niet bewust van zijn, is dat angst ook vele lichamelijke aspecten kent.
Wat is angst eigenlijk?
Angst is een reactie op dreigend gevaar. Net als bij dieren stuurt ons brein signalen naar ons lichaam wanneer we in gevaar zijn. Je kunt dit zien als een alarmsysteem. Het wordt ook wel de vecht-of-vluchtreactie (fight or flight response) genoemd. Ons hart gaat sneller kloppen, we gaan sneller ademhalen en onze spieren spannen zich aan. Alles wordt in het werk gesteld om zo snel mogelijk te kunnen reageren. Een prachtig mechanisme, dat in de oertijd essentieel was om te kunnen overleven. Als je een beer tegenkwam in het bos, zorgde dit systeem dat je je schrap zette om in actie te komen: vechten of vluchten.
de vecht-of-vlucht reactie
- Hart klopt sneller en krachtiger
- Sneller en oppervlakkig ademhalen
- Spieren spannen zich aan
- Blaas ontspant
- Spijsverteging vertraagt
- Zweten
- Hartkloppingen
- Kortademigheid, benauwd, duizelig
- Pijnlijke, gevoelige spieren, trillen
- Aandrang om te plassen
- Droge mond, misselijk
Tegenwoordig komen we gelukkig zelden dit soort levensbedreigende situaties meer tegen. Je zou denken dat die vecht-of-vlucht-reactie dan ook een zeldzaam fenomeen is voor de hedendaagse mens. Toch is dat voor de meeste mensen niet het geval. Wat ons namelijk anders maakt dan dieren, is ons verstand. Door dat verstand hebben we ons door de jaren heen enorm ontwikkeld. De keerzijde is dat ons verstand maakt dat wij vaker dreiging ervaren dan dieren. Dit komt omdat alleen al het denken aan gevaar onze vecht-of-vluchtreactie in gang kan zetten. Anders gezegd: ons brein kan geen onderscheid maken tussen werkelijke dreiging en ingebeelde dreiging.
Breekt het zweet je weleens uit als je een vliegtuig in stapt of als je op een hoge toren staat?
Stel je voor dat je neer zou storten of naar beneden zou vallen of springen!
Bovendien is het niet alleen de gedachte aan fysiek gevaar dat ons lichaam op scherp zet; (gedachten aan) emotioneel bedreigende situaties, zoals kritiek, afwijzing en falen kunnen ditzelfde effect hebben.
Moet je telkens plassen vlak voor een spannende presentatie of een belangrijk (sollicitatie)gesprek?
Stel je voor dat je een black-out krijgt of jezelf voor schut zet!
Iedereen maakt dit soort dingen weleens mee. Maar wanneer wordt het een probleem?
Alarmsysteem te scherp afgesteld
Het kan zijn dat je alarmsysteem te scherp afgesteld staat. Alledaagse gebeurtenissen en situaties (de supermarkt, aangesproken worden door een onbekende, in de bus zitten) worden dan door het brein geïnterpreteerd als gevaar en het alarm gaat om de haverklap af.
ALARMSYSTEEM OP HOL
Ook kan het zijn dat je erg schrikt van de lichamelijke sensaties die je ervaart: ‘Help! Ik krijg een hartaanval!’ of ‘Straks val ik flauw!’. Je kunt dan in een vicieuze cirkel terecht komen: het alarmsysteem slaat op hol. Je angstige gedachten worden door je brein geïnterpreteerd als een nieuwe dreiging en het alarmsysteem gaat opnieuw af. Dit kan de lichamelijke sensaties weer versterken, waardoor je zorgen nog meer toenemen, etc.
Wat kun je doen als jouw alarmsysteem te scherp afgesteld staat of op hol slaat?
- Onderzoek welke signalen jouw lichaam afgeeft onder stressvolle omstandigheden. Wat voel je in je lichaam als je je in een spannende situatie bevindt of als je aan het piekeren bent?
- Besef dat dit normale verschijnselen zijn, een onvermijdelijk onderdeel van ons mens-zijn. Ze zijn misschien vervelend, maar ze kunnen geen kwaad.
- Om jezelf te kalmeren, kan het helpen om een paar minuten rustig adem te halen en je aandacht te vestigen op je ademhaling. Merk op dat je de rust in je lichaam vanzelf terugkeert.
Lukt het je niet om dit zelf onder controle te krijgen, dan kun je contact zoeken met een psycholoog of psychotherapeut. Er zijn goed werkende behandelingen voor dit soort klachten.